Friday, 3 February 2017

MEDIA & TECHNOLOGU

SOCIAL MEDIA AND TECHNOLOGY

         *"LALPA chun Pathien ngaisak mi chu ama ta dingin a sie hran ti hi hre lem ro. LALPA chun ka ko po leh lo hrieng a tih." (Sam 4 : 3)*

By :- J. Ringum Tuolor
P. Hnachangzawl, Dittokcherra.

                             Information Technology  Hmasawnna chun kawng dang dangin ei nunphung a thlak danglam thei a. A that zawng le asiet zawngin thalai hai nun dan le khawthlir a suk danglam nasa hle a. Tlangmi hi pi leh pu hai hun a inthawk ta khan inleng intuo hlak hnam ei lo ni a. Tienlai chun tlangvalin an khuoa nuhmei an dit dit an leng thei a. Nuhmei chun tha taka lo biek vel chu a sin le mawphurna a ni. Tuchen hin tlangmi hi inpaw tlang em em (closed society) hnam ei ni a. Thingtlang ram a nawk thung chun sungkuo chanchin le ieng party mi le sa am an nih ti chen in ei inhriet tlang deu thaw a ni! Hun a hung fe pei a, chuonga inpaw taka ei nun ho tak el chun ei nunphung khawm khawvel hmasawnna leiin a danglam ve ta hret hret a. Nunghak leng din tlangvalin a dit dit na Ina a lenglut el ang kha a rem tanaw a, khawpuia ruok chun ‘polite’ naw na lien tak a ni tah. Mi ina leng ding khawmin ‘hung leng ka nuom a, in um hmel am?’ ‘In remchang ve am?’ etc ti a phalna lak hmasak phawt hi a bengvar tlak lem a. Mobile phone-a khawm in hman am? I biek thei am? tiin, dit dan hril nghal mawl mawl lo hi nun dan mawi a ni ta bawk. Tulai khawvela mi ei buoi ta em em a, hmaisana inhmu kher lo khawm in inpawl thei alo ni ta zing. Phone hmang hai, internet hmang hai in hmaisana inpawl ang elin ei inbe tawn thei ta. Website fetlenga Internet/ Mobile Phone hmanga inbiekpaw na le inpawl khawm na hril na hi ‘Social Networking’ an ti chu a lo ni. Social Networking hi chi hrang hrang a tam khawp el, a tlangpui in tulai rama ei hmang uor bik hai chu Facebook, WhatsApp, Instagram, Orkut etc. hai an ni a. Social networking site hai hi kum 1990 hnung a siem tan chau an ni tawl a. An lar hmasatak chu Theglobe.com (1994) Geocities(1994) le Tripod.com (1995) hai an ni a. Tulaia ei hriet lar tak pakhat Facebook hi chu kum 2004 a siem chau a nih. Hrilsei bek tanaw inla, ka hril tum tak el chu hieng Social Media-in thalai hai nuna a that zawng le a siet zawng a nghawr a nei dan hai, ei fiemkhurna ding le a hmang dan tha inkawkhmu hai  hi a nih.

SOCIAL MEDIA TANGKAINA : A tangkaina hril ding chun hril ding tam hleng a tih. A pawimaw zuol hai tlawmte hang tarlang inla :-
1. Man tlawm lemin sumdawng le Company han Advertisement an thawthei a, a hmangtu ha’n a thlawnin awlsam takin brand thar tha tak tak an lo hmu thei bawk.
2. Social Networking member (Social Networkers)- hai hi an inzawm kuol vawng a. News le Information inpek zung zung na din a tangkai.
3. Ruol hlui le thar hmuna in, nupui pasal inzawngna hai, sin zawngna dingin a tangkai.
4. Insunga in hrilseng lo, Schoola khawm inchuk seng lo hi a tam em em a, Social media a inthawk hin subject bik um lovin thil tam tak an chuk thei a, chuong ani leiin inchukna tieng a dingin thil tangkai tak a nih.
5. Chanchin thar le thu pawimaw inhriettir zung zung na in a tangkai hle.

A THAT NAW NA :
1. I profile a inthawkin tu'm i ni awlsam takin miin an hriet thei. I hming, kum, thlalak, marital status etc. iengkim a um a, I chungchang hrie dinga i dit bik naw hai khawmin awlsam takin i chanchin an sui thei. Profile-a sie chin ding fiemkhur deu a ngai.
2. Misuol i tawng a ni chun profile hlem hmang khawmin nasatakin inhlem thei a nih. Internet fetlenga mi hlem ching hi tam tak an um a.
3. Tulna neilo a sum / hun khawralna a ni thei bawk.
4. Hieng site a inthawk hin nupa inthe na hai, sungkuo buoina hai, ringna tieng a siet pha na hai a hmang thei a ni.
5. Addict thei a ni a, nasataka sietpui theina a nih.
6. Inchukna, rawngbawlna le Thlarau nun din bul tha naw tak a nih. Chintawk nei a tha.

EI HMANG VE DING AM ?
I mimal duit thlangna a ni. I hmang tangkai thiem chun nasatakin sawr i ta, a ni naw zawnga i hmang a ni ruok chun i sietpui pha thei. Thil reng reng hi a hmangtu an pawimaw tak ti hriet a tha. Social Networking site hi Human Trafficker haiin nasatakin an hmang mek bawk a, naupangte
inchat puiin inruk hmang dan remchang an dap a, an chanchin iengkim an hriet hnung a chun awlsamtakin an inrukhmang a, nawchizawrna hmuna hai an zawr thei. San Francisco State-a Sex tieng a sumdawng hai chun Social Networking site hai hi an hmang tangkai em leiin sawrkar lu asuk hai hle, hieng ang hmsng suoltu hai hremna dan khawm passed a lo ni ta nghe nghe. Mak tak el chun Social Networking hi Pasal nekin Nuhmeiin an uor lem. Kum 2010 a Pasal 53% in an hmang a, Nuhmei 68% in an hmang thung. Kum 2015 a ruok chun Pasal 73% in an hmang a, Nuhmei 80% laiin an hmang ve ta a ni.

SOCIAL NETWORKING CRIME : Crime tam tak um ta hai lai a tlawmte hang tarlang inla :-
1. October 2006 khan Myspace a Josh Evans chun Lori Janine Drew tiin hming tehlem hmangin profile a siem chawp a, hi lei hin Megan Meier chu an sukhlum phah a nih.
2. July 2008 khan Briton, Grant Raphael chun a ruol hlui Matthew hmangin facebook a homosexual angin an-register a, Grant Raphael hi Euro paisa 22,000 inchawitir a ni.
3. Natasha Randall, kum 17 mi chu a nun hlim lovin hun sawtnawte hnungin a bedroom a an awkhlum ringawt. Police haiin an awkhlum nasan tak ni dinga an i ring chu social site pakhat ‘bebo’-a a message dawng lei a nih an ring.
4. Kum 2007 le 2008 khan Bridgend, Wales tleirawl 7 ngawt hai chu inhnai te te in an in sukhlum a. Hi khawm hi social networking lei niin Police hai chun an hril.

SOCIAL NETWORKING I ADDICT AM ?
Social Networking hi chin tawk nei lo chun addict thei a ni tlat el. Social Networkers i ni chun hieng a hnuoi a zawna hai hi dawn la, i dawnna i zirin i ngirhmun in hre thei itih.
1. Social Network site dang dang (whatsApp / Fb / Instagram etc) a member i ni am?
2. San um bek lo le tum khawm nei hran lovin hieng site hai hi i kan hlak am?
3. I tum nek a sawt hieng ang a hun i hmang hin mak in ti ve hlak am?
4. I ruol hai le i sunghaiin thaw ding an hril che in ‘kan hman nawh’ tiin am a nih i dawn ve hlak am?
5. Social site hai lei hin i thawding hai i thul pha hlak am?
6. Hieng site hai lei hin zan i meng sawt pha hin inhma tak in i tho pui thei am?
7. Hieng site hai lei hin i sung hai le i ruol hai laka insuk fihlim, a tum a um nuomna i nei hlak am?
8. I sung hai am a ni, i zirtirtu in am a ni, them/ hmang talo dinga an ti che khawmin i them / hmang nawk hlak am?
9. Hmai insan a inbiek nekin hieng site fetleng a inbiek hi i thlang lem hlak am?
10. Hieng site hai ta ding hin ieng anga tam am hun i hmang hlak ti nang le nang in dawn hlak am?
11. A tak taka i ruol (real life friends) nekin internet ruol (online friends) i nei tam lem hlak am?
12. Internet thanaw am a ni, san dang ieng am a ni lei a online ruol hai i biek theinaw changin i lung a sen hlak am?
Zawna pali chen khi ‘Aw’ tia i dawn chun Social networking site hi i addict tina ala ni chuong naw a. Zawna pangana a inthawk a parietna chen khi ‘Aw’ tia i dawn chun Social Networking site hai hi addict el thei ngirhmun a i ngir tah ti na a nih.
Zawna pakuo na a inthawk a atawp chen khi ‘Aw’ ti a i la dawn pei chun Social Networking hi i addict tan mêk ti na a nih.
                      Iengpo khawm nisien, Kristien hai chun hieng khawvel hmasawnna inthang mek a hin ei thawding chin le thawlo ding chin thlir thiem a pawimaw hle. Khawvel hmasawnna hai hi ei lutchil a, hmang tangkai thiem a pawimaw hle. Tirko Puala chun, Timothe kuomah, ”Thu chu hril rawh; a huna khawm, a hun naw a khawm thawpei rawh; dawthei taka inchuktir pumin an thiemnaw na inhriettir la, zil la, fui rawh”, (II Tim 4:2) ti a ziek ang khan. Khawvel hmasawnna hung inthang mek hi rawngbawlna pawimaw tak a nih ti hi ei hriet thar pei a pawimaw hle a nih. Khawvel Computer Age hi athu hrietna chau ni naw sien, khawvel suolna le thlemna do let ve na ding Computer Age hi hmang tangkai seng thei din Thalai le tulai ringtu hai Lalpan mi thangpui mawl raw seh.

The 4th November 2016
P. Hnachangzawl, Dittokcherra.

No comments:

Post a Comment