LUNGRIL THAR BY :- R.H Hminglien Hmar

Ei bielah chanchin t ha a hung
tlunga inthawka kum za a tling ni khan
chu ngaituo a sei vung vung ngawt el ti
ro maw? Krista sandamna chanchin
t ha’n ei ram, ei hnam, ei t awng le ei
society hai hi kum za sung rau a mi del
ta hnunga ei ngirhmun le hmasawnna
kawnga ei t hang a khir zie hai hi ka
hmu phak ve si leiin invawi naw tum
ieng ang lang khawm a sawt nawh a; ka
lo invawi leia t hahnem ding hlak ka
hriet hliek nawh.
Mani tawkah ka buoi chu a ni kha.
Ka phak tawk tawkin ka ngaituo zui ta
pei a. Ka hmu dan chun politics,
economics, education, literature- t awng,
kohran, development … invawi naw
ding tieng bik umin ka hriet nawh.
An’leh, kawng tinrengah ei hnufuol a,
ruol ei phak naw a lo ni chun hma ei
sawn ve theina dingin kawng tinrenga
hma lak a ngai tina a ni ding?
A ni hmel khawp el. Hla pakhat, lungril
tawk deu el, biekin tina sak hlaw tak
el…
Mi tin kulhai lo chim tahin,
Sung tin kulhai a chim zo;
Kohran tin a chim ta bawk a,
Mihai suokah ei um tah.
… ti hla hi kum iemani zat liem taha
inthawk khan a lar a; ei hlimpui a, ei
t appui a, ei lampui a ni kha. An’leh a
ram phekin ei dit a, mitin lungril a fang
a, kohran tina sak a hlaw em em el hi ei
ngirhmun leh a’n mil em lei a ni ding?
A ni ring a um. E ram-ei hnam hi kawng
tinrenga hnufuol ei ni tlat annawm. Mi
pakhatin annawleh sorkar department
pakhatin a siemt hat el thei ding khawm
ei ni ta nawh. Chuleiin ei ram, ei hnam,
ei kohranhai siem t ha dinga beisei ding
um sun chu ‘Jack-of-All-Trade’ a ni a
ngai a. Amiruokchu ‘Jack-of-All-Trade’
hi ‘Master-of-None’ a nih an ti leiin ei
ram le hnam siem t ha ding chun ‘Master-
of-All’ a ni sa a ngai ding a nih.
Ei baksam le mi ei phak nawna kawng
po po inzawt ding ni inla, inzawt seng a
ni nawh a. Ei baksam thil hai chu
pakhat te tea buoipui ding ni inla, kum
za dang a’n vawi hma’n ei insiem t ha
hman khawm ring a um nawh. Chuleiin
ei baksamna kawng po po t hamkhawm
a, a renga buoipui dan ei dap a t ul a
nih.
Ei baksamna po po inthlungkhawmna,
len hrui anga a renga pawtkhawm
theina chu ‘lungril thar’ a nih. Hi hi ei
pawm am, pawm naw am, a danglam
nawh a. Ei pawm a, lungril thar puta
hma tieng ei pan leh ei ta dinga t ha; ei
pawm naw leh ei in t hungna pangngaia
‘ek-cheh- t hut’ thawh a, hma tieng pan
thei lova t hung char char a ni el.
Pathien Thu chun, ‘Pathien ditzawng a
t ha le lawmtlak le t ha famkim chu in
hriet chieng theina dingin, in lungril a
thara umin, hung danglam lem ta ro
khai’ a mi tih (Rom 12:2b). Hi thu hi,
lungril thar put dinga ringnawtuhai
infuina a ni nawh a. Lungril thar put a,
danglam t ul hai chu tuhai am an na ti
khawm hril sei ngai lovin ei hriet a nih.
Ei lungril sukthar a, hung danglam a
t ulna san iem a na? A dawnna chu a
chieng nghal el maw? Ieng dang lei a ni
nawh; Pathien mithmua t ha, lawmtlâk,
t ha famkim ei hriet theina dingin; ei
chieng theina dingin a nih! Reverse
reading hmangin hi chang hi tiem inla
chu ‘in lungril a thara um a, in hung
danglam hma khat chu Pathien
ditzawng- a t ha, lawmtlak le t ha famkim
chu hre thei ngai naw ti niu’ ti a ni ding
a nih. Ringtu ni si, lungril thlakthleng lo
le lungril thar put lo chu a hringnun a
fail ngei ding a nih. Iengleiin am? A
iring Pathien ditzawng, A mithmua t ha,
A ilawm tlak, a t ha famkim a hriet thei
tlat naw leiin. Hieng thil po po hrethiem
thei ding zawnga a lungril a thlak
danglam a, lungril thar a put hma po
chun ringtu a ni hmaa a lungril hlui kha
a put zui ding a na. Chu lungrila
inthawk chun a khawvel nun hlui chauh
a hrietthiem leiin Pathien tieng chu …
hril a ngai nawh; a fail sa a nih.
Chu ang char chun khawvel thila khawm
hmasawnna kawng tinreng hrethiem a,
man fu a, a t ha le ditum hai hrethiem ve
pei ding chun lungril thlakthleng,
lungril thar put hi makmaw a na, kawng
tinrengah a ruola hma sawn theina
dinga a thlungkhawmtu a ni bawk.
Thlarau tieng thila lungril thlakthleng le
lungril thar put hi sung tienga inthawk
Pathien Thlarau Inthiengin a hung
thlakthlengpek ding, a hung inputtir
ding ni’n ei ngai seng ka ring a. Sam
27:14 (kjv) ei tiem chun hi ang zawng
hin a hril a; hrilfietu tam tak hril dan
khawm a nih. Chu chu ei sel nawh a.
Amiruokchu ei lungril chu siemthar
dinga ei pek hma chu Pathien meu
khawma a mi thlak luipek ngai nawh.
‘Ka nau, i lungril mi pe ta’ tia mi hnitu
kha Ama Pathien hi a nih. Chuleiin
lungril thar put ding chun mani ei
pawimaw a nih (Thuvar. 23:26; 2 Chro.
19:3; Job 11:13;).
Kohran t huoitu, thuhriltu, sorkara hotu,
professor, scholar-hai khawm hi an hmu
lo le hriet naw tieng chu mi mawl ve tho
an na. An hriet ngai lo chu hre dinga an
lungril ‘a hung danglam’ pha an var
chau hlak. A buoithlak tak chu lungril
inthim hi ni lem lovin mani inthimna
hriet naw hi a ni lem. Kohran t huoitu’n
a kohran chu lampui indik lovah a
thuoi chun a lampui chu a’n dik nawh ti
a hriet naw lei a na. A thawsuolna chu
hril hril inlakhawm pawm a harsa ta
hlak. Hi hi a nih, lungril thlakthleng le
lungril thar put a t ulna chu.
Kohran chite pakhatah thu hril dingin
an mi fiel a, ‘The Theology of Church
Building Syndrome’ ka inbuk, Thuthlung
Thar kohranin biekin bawl ei ngai
pawimaw taluo hi ei lungril inthim lei a
ni ka ring thu ka hril a. Ka vangduoia
siemin, kohran pawl lien tak pakhata
t huoitu, Sapram chen chena theology
inchuk, retire hiel tah pakhat a lo
inkhawm ve a, ama tak tak chun a lem
thei der da’l a. Inkhawm t inah kan hril
zawm a, kan insel hrep el tah a.
Naupang lem le hre tlawm lem ka ni
bawk a, a tawpah infuina thu a mi hril
a. “Kha anga i hril rawp chun kohranah
tlatlum ngai naw ti nih. Kohran
kalhmang pangngai kal zawng i hril a
na, i thu hril kha tukhawma an pawm
awm si nawh a; thaw tam chi ni naw
nih” a tih.
Kei hlak chun, “Pawm ni hai sien, kum
sawmnga hma tieng khan lo
inthlakthleng dai ta’ng an ta, ka hril
khawm a t ul naw ding a na. An pawm
nawh a, an fedan pangngaia an fe tlut
tlut lei taka hril ka ni lem. Anleh, ka
tlaktlum theina ding a ni phawt chun,
a’n dik lem chu thupin a’n dik chie naw
lem chu ka hril el ding a ni?” ka ti ve
ngat el a. Mi dawnna ding a nei nawh;
kan in- t ha- t he tawp el a nih.
Thuthlung Hlui huna khan chu biekinah,
khawm chu a sunga hmun thienghlim
takah puithiem lal takin ram thisen
theha suol ngaidamna a hni pek naw
chun beisei ding a um naw tawp a ni
kha. Mani thu thu’n lo t awngtai hai
sien, beram le bawngchal iengzat thatin
a thisen chu lo the hai sien; a bebawm
dingin va t hu le parva tuok iengzat
khawm lo that raw hai se; a t hahnem
hrim hrim nawh. Pathien biekina
chauh, puithiem fethleng kherin an
t awng t ai thei chauh a nih. Isu thisen
leiin tu hin chu Jerusalema kher naw
khawm, Gezerim tlanga kher naw
khawm ei t awngtai thei tah a, ran thisen
the dingin puithiem ruoi a t ul ta nawh.
Bathroom-ah t awng t aiin suol
ngaidamna hni inla, Pathienin a
ngaithlak tho tah.
Chuleiin Thuthlung Hlui huna a
pawimaw ang em em chun biekin hi a
pawimaw ta nawh ti inla, suol bek bek
naw nih. Biekin nei lo ringtu tam tak an
um a, an suol ngaidam a ni ve tho chu
ka ring. Biekin nei lo ding tina ruok chu
a ni nawh. Sienkhawm rungtu pop o
ngaipawimaw chu biekin a ni tlat a nih.
A t ha; biekin hi ringtuhai mumal taka ei
inpawlkhawm theina hmun (fellowship
hall), kohranin Pathien ei biek-tlangna,
ei t awngtaina in a nih. Pathien ei
biekna in a ni leiin thienghhlim a ta,
inza a um ding chu a ni ngei; kohran
program iemani leia pulpit hei nawr
sawn met ding khawm ‘thieng lo’ tluka
ngai t huoitu ei nei ruok hi chu a
vangduoithlak khawp el; lungril thar
tlasam t huoitu an nih.
Ringtuhai hi Hringna Bu-ah ei hming
ziek a na, chu chu Setan le a rawihai po
po t hangruol khawma an thaisiet thei
nawh. An thaw thei tawp chu Pathien
dit zawng a t ha, lawmtlak, t ha famkim
hre thei lo dinga ei lungril mit sukthim
a nih. Biekin iengzat khawm bawl inla,
a sip-zum chu ieng anga insang le
inzum t ha khawm ni sien, a sip zuma
kraws chu ieng anga langsar khawma
tar inla, Hringna Bu-a hming ziek ta sa
hai tho tho ei inkhawm ding a ni chun
Setan le a rawihaiin engto bek naw ni
hai. Ei thawdan le ei fe phung
pangngaiin chun fe tlut tlut inla,
centenary hmang nawn tlut tlut inla,
pawi ti em em naw ni hai.
Tulai hin biekin syndrome khelah
syndrome thar a hung suok nawk tah.
Pathien ei biekna dinga biekin ei nei hi
a t ul bek naw saa ei nei a ni ta hnungah
hi hi ditkhawp lova ‘ t awngt aina tlang’
kher khera t awngt ai tum pawl ei um
nawk tah. Hieng mihai hin ngaidan mak
deu el an nei a; t awngt aina tlanga an
t awngt ai chu Pathienin dawn bik dingin
an ring tlat el! Ei lungril a thara uma ei
hung danglam naw leiin Pathien
ditzawng, a t ha, lawmtlak, t ha famkim
hre hlei thei ta lovin ei ban phak phak
ei mai kuol ruoi el am a nih!? Hi
‘t awngt aina tlang’ syndrome khawm hi
tuhai thawdan amanih ei dap phak phak
dap kuol a, ei mai fuk fuk ei entawn el
a ni ring a um.
Thawlawm chi dang dang ei siemsuok a,
kaw hran hrana inthawka sum ei
lakkhawm khawm hi ei hrat lei ni lovin,
Pathien ditzawng, a t ha, lawmtlak, t ha
famkim hre hleithei ta lova ei ngaituona
a lo inthim ta lei ni lem dingin ka ring.
Pathien chan- sawma pakhat hi kohran
member po povin kim takin pe inla,
thawlawm dang dang hi sukbo hmak
inla, kohran sum hi kiem naw nih.
Chunekin, Pathienin van tukver
hawngin mal mi hung sawm a ta, a
siena ding um lo rakin luong liem zawi
zawi lem a tih. Ei fedan pangngai
sukdanglam thei khawp lungril thar,
ngaidan hlui thlakthleng thei khawp
ngaituona thar (innovative mind) ei nei
naw leiin ei pek phal ta naw hai pek tei
tei ngai ding zawngin a kuo ei suot sa
pei a; mi kohran (pawl) neka ei kohran
a chau lem ding, a rethei lem ding ngai
ngam lovin thawlawm ei thaw t awk
t awk el a ni hi.
Hi anga kum za ei fe hnunga ei
ngirhmun, ei phak chin hi hei thlir kir
ve ta. ‘Mihai suokah ei um tah’ ti chen
annaw ei phak? Hi hi ei hla dit, ei
hlimpui le ei lampui a la ni nawknghal!
‘Ei thawdan a ni nawh’ ‘Kan fedan
phung a kal’ ti hai hi ban a hun tah. Ei
fedan le thawdan kha a hun lai chu a
t hatak a ni el thei. Hun fe peiah a neka
t ha lem a suok ta chun a t halem chun
thleng ngam ding khawpa lungril
insiemthar a ngai a nih. Mi’n tape
recorder an ban a, TV khawm a t hing ta
hnungin gramophone la zawng vel inla
…!
Punjab rama chu khawl hmanga thlai
an ching ta leiin mi pakhatin leilet lien
tak tak an enkawl zo a nih. An ramah
tui harsa sienkhawm tuisunsuo feet 400-
a inthuk dam an cho va. Diesel khawl
hmangin, tuidawt malpui ruol zetin an
pump suok a, an leilet chu tui an pek a.
India mipui fak seng lo bu-le-bal an
inthar a, an hausa zo tah.
Punjab ram nekin Uttar Pradesh (UP)
ram a t ha lem a, a hnuoi khawm thlaiin
a ngei lem. Thir tuidawtin hnuoi feet 40
vel ei hawl chun tui a hung suok nghal
a, hand pump hmanga thlai-tui pek el
thei a nih. Sienkhawm lawi amanih,
bawng hmanga lei an inlet naw chun an
lungril (inchik la : ‘an lungril’) a kim
thei tlat da’l a. Sorkarin khawl hmang a
t hatzie le a hlawkzie a hril pha, “A nih,
a’n dik a nih. Punjab-hai khawma an
hlawkpu” an ta, a thu chu an ‘amen’
hlak. Sienkhawm an lungril a thara uma
an hung danglam chuong tlat naw leiin
a t ha, t ha famkim, ti hai chu an hriet
thei tlat nawh a. An fakkhawp an inthar
hram chau hlak leiin an hausa ve thei
nawh a, retheina suokah an intang zing
el a nih.
UP loneituhai hin Punjab loneituhai
hnawtphak dingin ieng dang khawm an
mamaw nawh a, ‘lungril a thara um’
chie an mamaw. An lungril a thara
umin hung danglam hai sien chu aw …
an ram a t ha lem a, tui a awlsam lem
bawk si; kum khat thilthu’n Punjab an
lekhel thei zing a nih. Sienkhawm
mawlna suokah an intang tlat a, an
intal suok thei hrim hrim nawh.
Kum za sung Krista sandamna
chanchin t ha kawltu ni si, Lusei-haiin
‘ek-cheh- t hut’ an ti ei thaw zing el hi
chu inzak a um a nih. Ei ram sorkar
dam, economic system dam, natural
calamities dam ei intum el thei; indikna
chin i khawm um a tih. Ei hnufuolna po
po ruokchu sorkar mawphurna vawng a
ni nawh. A thaw fu nawtu chu eini ei
nih; ei pawm nuom le nuom naw chu
thu dang ni sien.
Ei ramah chanchin t ha a hung tlung
hlima ei ngirhmun ei thlirkir chun hma
ei sawn hle a. Amiruokchu kum 1970 lai
vel khan ei hmasawnna t hang chu a kin
tah a ni naw maw? Kum 1970 vela khan
sorkar sum t hang lovin Hmar biel le
Vangai tlangah high school ei intlar
nghuon a. Sorkar sum le ei inthuo
phingleh sikul ngir zo a um ta da’l! Ei
ram le ei khawsakna kawng tinreng ka
hei en hin, tuta kum 30 liem ta sung
khan hnung ei tawl nasa hle niin ka
hmu chu tie! Ka thlirna mit hi lo inkal
pal sien, ka hmu dan hi indik naw hlau
el sien t ha ding bah!
Ei hril hai khi ei pawm thei am le?
Zawna pawimaw tawpkhawk a nih. Ei
pawm naw a ni chun ei ta dingin
thucha pakhat a um: ‘Pathien ditzawng -
a t ha le lawmtlak le t ha famkim chu in
hriet chieng theina dingin, in lungril a
thara umin, hung danglam lem ta ro’ ti
hi. Ei pawm thei a ni ruok chun zawna
ei idawn ding paiwmaw tak chu:
‘Chuong a lo ni chun, ei lungril ei
sukthar a, ei sukdanglamna ding chu
ieng ieng kawnga hai hin am a na?’ ti hi
a nih. Țum khata hril vawng thei a ni
naw leiin a bat batin hril ei tum a.
Pathien le hotuhaiin rem an ti leh issue
nawkah sunzawm tum ei tih.